O programie

Łódź to miasto poprzemysłowe powstałe na gruncie kapitału prywatnego jako forma specjalnej strefy ekonomicznej. Rosnące zapotrzebowanie na tkaniny produkowane w Łodzi spowodowało eksplozję liczebności miasta: w chwilli jego zakładania w 1823 r. liczyło zaledwie ok. 400 mieszkańców, w przededniu upadku przemysłu włókienniczego w roku 1988 było ich już ponad 850 000. Skutkiem przemian była również ekspansja przestrzenna miasta.

Dziś to shrinking city - upadek przemysłu włókienniczego, głównej siły napędzającej rozwój Łodzi, zapoczątkował nieunikniony odpływ mieszkańców. Obecnie Łódź jest jednym z kurczących się miast/shrinking cities; w roku 2016 liczba ludności spadła poniżej 700 000. Wraz z odejściem wielkich fabryk rozpoczęło się poszukiwanie nowej tożsamości miasta.

Strategia/ powrót do miasta

Przyjęta w 2013 r. Strategia Przestrzennego Rozwoju Łodzi 2020+ wyznaczyła główny cel działań przestrzennych w walce o jakość miasta w kontekście jego depopulacji : rozwój miasta do wewnątrz w oparciu o rozsądne gospodarowanie zasobami tak, aby nastąpił rozkwit centrum miasta - przede wszystkim dla jego mieszkańców.

Stare Polesie to ok. 200 ha gęstej śródmiejskiej zabudowy zamieszkanej i użytkowanej przez ok. 40 tys. osób.

Jest to historycznie ukształtowany obszar o cechach wielkomiejskich, podlegający najszybciej w mieście postępującej degradacji i depopulacji, charakteryzujący się bardzo małą aktywnością budowlaną, dokuczliwym brakiem zieleni i przestrzeni publicznych oraz dominacją ruchu kołowego i wiążącego się z nim hałasu i zanieczyszczenia powietrza. Obszar jest jednocześnie dobrze wyposażony w funkcje edukacyjne i drobne usługi, a lokalna społeczność aktywnie działa na rzecz poprawy swojego otoczenia.

Geneza programu

Program Zielone Polesie to wynik poszukiwania najlepszej formuły - przestrzennej i organizacyjnej -zarządzania procesem przekształcenia wyludniającego się Starego Polesia w Łodzi.

Bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia prac nad projektem było przystąpienie do sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla tego obszaru.

Po szczegółowych analizach wyłoniła się potrzeba kompleksowego rozwiązania obszaru i zapisania wypracowanych rozwiązań w mpzp. Wprowadzenie etapu koncepcji przestrzennej przed opracowanie projektów mpzp pozwoliło rozwiązać problemy strategiczne w skali dzielnicy - czyli bardziej szczegółowej, niż Studium dla całego miasta.

Konstrukcja programu

Część 1: Stare Polesie - zadanie

Ustalono cel prac nad  Starym Polesiem - relizację polityki powrotu do miasta - oraz określono zasięg obszaru opracowania.

Część 2: Stare Polesie - diagnoza

Przeprowadzono szczegółową analizę rozwoju obszaru, żeby najlepiej zrozumieć dynamikę jego przekształceń i procesy, którym obecnie podlega. Następnie przeprowadzono statyczną analizę stanu obecnego - zabudowy, przestrzeni publicznej, funkcji, w celu określenia, jakie zasoby będą dostępne w procesie przekształcania obszaru. Na tej podstawie opracowano diagnozę - najważniejsze wyzwania stojące przed Starym Polesiem.

Część 3: Zielone Polesie - strategia

W odpowiedzi na wyzwania przekształcenia obszaru określono najważniejsze cele przekształceń Starego Polesia:

• poprawa jakości życia, zamieszkania i korzystania z obszaru,
• zachowanie i wzmocnienie historycznej tożsamości obszaru,
• aktywizacja obszaru i rzeczywista możliwość realizacji projektu.

Dla każdego celu określono strategie jego realizacji.

Część 4: Zielone Polesie - projekt

Na podstawie strategii realizacji celów określono rozwiązania sektorowe - w tym m.in.:

• komunikacja: optymalizacja układu komunikacji dla całej dzielnicy, nowy szkielet komunikacji kołowej, priorytet komunikacji tramwajowej, ulice - ogrody, program parkingowy
• przestrzeń publiczna: zwiększenie jakości i ilości różnych form przestrzeni publicznych, w tym odzyskanie placu Barlickiego na potrzeby społeczności lokalnej,
• zieleń: zwiększenie jakości i ilości różnych form zieleni, w tym wprowadzenie parków kieszonkowych, ulic - ogrodów, zazielenienie placu Barlickiego, działania w drobnej skali - np. tarasy i balkony w zabudowie historycznej,
• centra lokalnej aktywności: lokalizację i zasady rozwoju obiektów edukacji i kultury oraz lokalnego handlu w powiązaniu z systemem przestrzeni publicznych,
• zabytki: waloryzację i ustalenie zasad ich przekształceń,
• nowa zabudowa: zasady i miejsca wprowadzania różnych rodzajów nowej zabudowy w zależności od typologii terenów i przyjętej typologii ulic, np. nowe typy zabudowy śródmiejskiej jednorodzinnej w głębi kwartałów.

Po złożeniu rozwiązań sektorowych w jedną całość, ramy koncepcyjne obszaru wypełniono materią. W ten sposób powstał model przestrzenny docelowego stanu Zielonego Polesia.

Część 5: Zielone Polesie - program operacyjny

Po ustaleniu modelu docelowego dzielnicy przystąpiono do opracowania programu operacyjnego służącego przygotowaniu realizacji pożądanych przekształceń.

Model docelowy został podzielony na poszczególne projekty - odcinki ulic, skwery itd. Projekty ułożono w logicznej kolejności tak, aby ich realizacja nie sparaliżowała dzielnicy oraz przyjęto niezbędne ramy czasowe, uwzględniające projektowanie, wykupy, porządkowanie stanów prawnych. Następnie oszacowano wariantowe koszty realizacji każdego projektu.

Projekty wraz z kosztami ułożono w roczne grupy pozwalające ustalić szacunkowo podobne roczne koszty realizacji projektu. Harmonogram realizacji projektów rozpisano na 10 lat.

W ten sposób powstał wieloletni program operacyjny przekształceń Starego Polesia.

Następnie przystąpiono do opracowywania narzędzi realizacji programu:

• miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego - zapisano w nich podjęte ustalenia przestrzenne,
• program gospodarowania nieruchomościami - na podstawie zapisów mpzp pozwoli utrzymać/ pozyskać/ wymienić grunty niezbędne do realizacji programu,
• oferty inwestycyjne dla działek gminnych, mające na celu uruchomienie terenów inwestycyjnych.

Dalsze kroki: Zielone Polesie - realizacja

Następne kroki obejmują m.in. ustalenie standardów projektowych dla zieleni, ulic i innych projektów, przygotowanie projektów do realizacji, wypracowanie metod udziału mieszkańców w projektowaniu konkretnych przestrzeni, opracowanie koncepcji projektowych przestrzeni publicznych, współpracę z wykonawcami na etapie projektowania i budowy, wypracowanie modelu zarządzania przestrzenią, zapewnienie utrzymania zieleni itd.